ارزیابی واکنش ارقام سورگوم دانه‌ای به بیماری پوسیدگی دانه و تجمع فومونسین
عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران
نویسندگان
چکیده
سورگوم Sorghum bicolor (L.) Moench در دنیا از نظر اهمیت در میان غلات، در رده پنجم پس از گندم، برنج، ذرت و جو قرار دارد. دانه سورگوم در اغلب مناطق افریقا، جنوب آسیا و امریکای مرکزی به عنوان غذای اصلی و در ایالات متحده، استرالیا، امریکای جنوبی و ایران به عنوان غذای مهم دام مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر کاربردهای ذکر شده، بقایای محصول سورگوم و گیاه سبز آن منبع با ارزشی برای تغذیه دام‌ها و تولید سوخت می‌باشد. بیماری پوسیدگی دانه سورگوم ناشی از Fusarium verticillioides یکی از بزرگترین مخاطرات تولید سورگوم و چالش‌های ایمنی غذای انسان و خوراک دام و طیور به شمار می‌رود و یکی از کارآمدترین راه‌کارهای کاهش خطرات این بیماری، یافتن ارقام مقاوم است. در همین راستا واکنش نه واریته سورگوم دانه‌ای (شامل کیمیا، سپیده، KGS11، KGS12، KGS15، KGS17، KGS23، KGS27 و KGS32) بهF. verticillioides و تجمع فومونسین در آنها تحت شرایط مزرعه در پارس آباد مغان (39° 41' N 47° 32' E با 40 تا 50 متر ارتفاع از سطح دریا)، استان اردبیل، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت تلقیح مصنوعی، پانیکول سورگوم با سوسپانسیون اسپور قارچ به غلظت 105 ×5 در مرحله 50 درصد گل‌دهی اسپری و به مدت دو هفته با پاکت‌های کاغذی پوشانده شدند. دو ماه بعد از مایه زنی، شدت بیماری بر اساس درصد آلودگی پانیکول مشخص گردید. علاوه بر این، میزان کل فومونسین تولیدی در دانه سورگوم با کیت الایزا تعیین گردید. از نظر شدت بیماری، درصد توسعه بیماری، میزان کاهش عملکرد دانه و میزان تجمع فومونیسین در دانه تفاوت معنی‌داری بین نه رقم مورد بررسی مشاهده گردید. نتایج نشان داد که در میان ارقام مورد مطالعه، تنها واریته KGS12 مقاومت نسبی به بیماری پوسیدگی دانه سورگوم داشت در حالی که سایر ارقام به این بیماری بسیار حساس بودند و هیچ یک از ارقام مورد مطالعه نسبت به این بیماری مقاوم نبودند. عملکرد دانه سورگوم به طور متوسط تحت شرایط آلودگی مصنوعی به میزان 2/46 درصد نسبت به شرایط مزرعه ای با کاهش روبرو شد. تجمع فومونسین در دانه ارقام مورد مطالعه از 35/0 ( در KGS11) تا 83/1 پی‌پی‌ام (در رقم سپیده) در شرایط آلودگی مصنوعی متغییر بود. در حالت کلی، براساس واکنش ارقام مورد مطالعه، ارقام کیمیا، سپیده، KGS11 و KGS23 براساس درصد شاخص بیماری بسیار حساس (HS) بودند (بیش از 50 درصد آلودگی به قارچ). بر همین اساس، ارقام KGS12 و KGS15 نسبتا حساس (MR) و KGS27 و KGS32 حساس (S) طبقه‌بندی شدند. میانگین تجمع فومونسین تحت شرایط آلودگی طبیعی 07/0 پی‌پی‌ام بود در حالی که میانگین تجمع فومونسین تحت شرایط آلودگی مصنوعی برابر با 1 پی پی ام بود که این حاکی از افزایش 1328 درصد در مقایسه با شرایط آلودگی طبیعی است.
کلیدواژه ها