اولین گزارش از قارچ Acremonium sclerotigenum به عنوان عامل بیماری سرخشکیدگی شاخه‌ی رز در ایران

عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

بیماری سرخشکیدگی شاخه‌ی رز (ورد) در سال‌های اخیردر تعدادی از گل‌خانه‌های استان فارس مشاهده شده است. در سال‌های 1393 و 1394 از شاخه‌ی رزهایی در داخل گل‌خانه که دارای علایم زردی، قهوه‌ای شدن و سرخشکیدگی بودند، نمو نه‌برداری انجام شد. جدایه‌های قارچی که از کشت حدفاصل ناحیه‌ی سالم و آلوده روی محیط کشت سیب‌زمینی- دکستروز- آگار اسیدی (PDA: عصاره‌ی 360 گرم سیب‌زمینی، 15 گرم آگار و آب مقطر تا حجم یک لیتر) جدا شدند دارای مشخصات زیر بودند: پرگنه‌ها پنبه‌ای یا کرکدار و یا دارای پوششی از موهای نرم و صورتی کم‌رنگ تا سفید; کنیدیوم‌زایی روی محیط کشت، فراوان و اغلب از نوع پلکتونماتوژنوس; فیالیدها اغلب روی رشته‌های میسلیومی طناب‌مانند، بیشتر ساده و به ندرت منشعب، تا حدی طویل (25-55 میکرومتر) ;تشکیل کنیدیوم‌ها در سرهای کنیدیومی در انتهای فیالیدها و کنیدیوم‌ها استوانه‌ای یا باریک‌شونده به سمت نوک، گاهی تا حدی دوکی‌شکل، اغلب دارای تقارن هموپلاز، دارای دیواره صاف، بی‌رنگ تا شفاف و 7/1-2/15/5-2/4 میکرومتر ;تشکیل سختینه‌ها روی ساقه‌ی گزنه به صورت پراکنده روی میسلیوم‌ها، سختینه‌ها در واقع مجموعه‌ای از سلول‌های چندوجهی با اندازه‌ی یکسان، کروی، دارای دیواره‌ی صاف و به ابعاد 15-50 میکرومتر و فاقد کلامیدوسپور. بررسی خصوصیات ریخت‌شناسی و توالی‌سنجی ناحیه‌ی فاصله‌ی ترانویسی شده‌ی داخلی (ITS) نشان داد که جدایه‌ها متعلق به Acremonium. sclerotigenum هستند. تشتک‌های پتری حاوی PDA دارای 5/0 میلی‌لیتر تری‌متیل نونانول در لیتر (PDA-TMN) به‌عنوان اسپورگیر در گلخانه‌های دارای بیماری سرخشکیدگی قرار داده شدند و بعد از 24 ساعت جمع-آوری و در دمای 25 درجه‌ی سلسیوس نگهداری و پس از گذشت هفت روز بررسی شدند. آزمون بیماریزایی با استفاده از سه جدایه A. sclerotigenum جدا شده از شاخه‌های آلوده و دو جدایه‌ی به‌دست آمده از اسپورگیر روی نه رقم گل رز (Red One, Otopia, Tinto, Avalanche, Attracta, Fiesta, Samurai, Dolce Vita, Shiraz) انجام گرفت و در فاصله‌ی بین جوانه‌ها روی دو شاخه از هر گیاه با استفاده از یک چاقوی سترون شکافی ایجاد و یک بلوک محیط‌کشت ده روزه‌ی حاوی قارچ در این ناحیه قرار داده شد و ناحیه‌ی مایه‌زنی‌شده با پارافیلم برای جلوگیری از خشک شدن پوشانده شد. چهار هفته پس از مایه‌زنی هر پنج جدایه روی نه رقم، علایم بیماری شامل زخم‌های قهوه‌ای بافت مرده ایجاد کردند و A. sclerotigenum از شاخه‌های آلوده جداسازی شد. در این مطالعه A. sclerotigenum برای اولین بار در ایران و دنیا به عنوان عامل بیماری سرخشکیدگی رز معرفی می شود. با توجه به این‌که A. sclerotigenum به‌عنوان یک بیمارگر خاکزاد شناخته می‌شود و تولید سختینه‌ی مقاوم به شرایط ناسازگار می کند که باعث بقای قارچ در خاک می‌شود، بررسی اسپورگیر در این مطالعه نشان داد که این قارچ می‌تواند به عنوان یک قارچ هوازاد مورد توجه قرار گیرد و بنابراین احتمال آلودگی زخم‌های روی شاخه مانند زخم‌های هرس توسط اسپورهای هوازاد این قارچ قابل اغماض نیست.

گل خانه های رز؛ کنیدیوم های هوازاد؛ اسپورگیر