نقش بیماریهای چغندرقند در تجارت بذر در ایران

عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

سطح زیر کشت سالانه چغندرقند در ایران در دهه اخیر بالغ بر یکصد هزار هکتار بوده و بیماریهای ریزومانیا، پوسیدگی ریشه و نماتد سیستی چغندرقند از مهمترین چالشهای این زراعت در ایران به حساب می آیند. از آنجائیکه ساده ترین و کارآمدترین روش مدیریت این بیماریها، استفاده از ارقام مقاوم است سالانه بالغ بر 150 هزار واحد بذر مقاوم به بیماریهای فوق الذکر به ارزش ده میلیون یورو وارد کشور شده است. از سال 1379 تاکنون 95 رقم خارجی مقاوم به ریزومانیا، پوسیدگی ریزوکتونیایی و نماتد سیستی چغندرقند در ایران ثبت شده است. این در حالی است که در این مدت موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند موفق به معرفی پنج رقم مقاوم به ریزومانیا، دو رقم مقاوم به ریزومانیا- نماتد سیستی و یک رقم مقاوم به ریزومانیا- پوسیدگی ریزوکتونیایی شده است. بررسی میزان واردات بذر نشان داد که بیشترین حجم واردات بذر به ارقام مقاوم به ریزومانیا (46%) و ارقام با مقاومت دوگانه ریزومانیا- ریزوکتونیا (28%) تعلق دارد و حدود یک سوم بذر وارداتی به 5 رقم دورتی (مقاوم به ریزومانیا و متحمل به ریزوکتونیا)، موریل (مقاوم به ریزومانیا)، رستا (مقاوم به ریزومانیا و ساقه روی)، بریجیتا (مقاوم به ریزومانیا) و پائولتا (مقاوم به ریزومانیا و متحمل به نماتد سیستی) تعلق دارد. در سال 1393 در یک آزمایش عملکرد ریشه 20 رقم منتخب چغندرقند ایرانی و وارداتی در 12 منطقه کشور شامل قزوین، اقلید، مرودشت، فریمان، شاهرود، اصفهان، تربت جام، بیستون، بروجرد، نیشابور، نقده و خوی در شرایط آلودگی طبیعی به ریزومانیا در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار با یکدیگر مقایسه شد. ارقام منتخب شامل پنج رقم ایرانی و 15 رقم خارجی بودند. کلیه ارقام در سه گروه مقاوم به ریزومانیا (ایزابلا، پارس، تربت، ناگانو، رزیر، موریل، کاناریا، آنتک، رستا و BTS335)، ریزومانیا-ریزوکتونیا (اکباتان، نودورو، بومرنگ، ایریس) و ریزومانیا-نماتد سیستی (آریا، شکوفا، توکان، سانتا، پائولتا و فرناندو) دسته بندی شدند. ارقام وارداتی پائولتا، فرناندو و BTS335 و ارقام ایرانی آریا و شکوفا از نظر عملکرد در رتبه اول تا پنجم قرار گرفتند. هیچ کدام از ارقام با مقاومت دوگانه به ریزومانیا-ریزوکتونیا در گروه ارقام برتر قرار نگرفتند. ارقام برتر پائولتا، فرناندو، آریا و شکوفا مقاوم به ریزومانیا و نماتد سیستی چغندرقند هستند و به نظر می رسد که این دو بیماری در کشور از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. به این ترتیب به نظر می رسد که جامعه علمی کشور بایستی بر مطالعات بهنژادی-بیماری شناسی مرتبط با موضوع و تهیه ارقام مقاوم به بیماریهای مهم توجه بیشتری نمایند.

ریزومانیا؛ نماتد سیستی؛ ریزوکتونیا؛ پوسیدگی ریشه