چندریختی کفشدوزک (Hippodamia variegata (Goeze) (Col.: Coccinellidae در دو منطقه شاهرود و بسطام (استان سمنان)
عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران
نویسندگان
چکیده
خانواده کفشدوزک‌ها دارای 6000 گونه در جهان هستند که حدود 90% آن‌ها جزء شکارگران اصلی شته‌ها، شپشک‌ها، پسیل‌ها، کنه‌ها و تخم آفات، و همچنین یک گروه مهم برای مطالعات چند ریختی محسوب می‌شوند. چند ریختی حالتی است که افراد مختلف یک گونه با ویژگی‌های ظاهری مختلف در یک جمعیت دیده می‌شوند. کفشدوزک‌ها یک گروه کلاسیک برای مطالعه مکانیسم‌هایی که در چندریختی رنگی موثر است می‌باشند. فاکتورهای مهمی در مطالعات چندریختی کفشدوزک‌ها شامل رنگ و الگوی سطح پشتی سر، پیش‌گرده و بال‌پوش و وضعیت نقاط بال‌پوش نقش دارد. کفشدوزک Hippodamia variegata (Goeze, 1777) به عنوان یک گونه چند شکل معرفی شده است. در این پژوهش، چند ریختی کفشدوزکH. variegata در دو منطقه شاهرود و بسطام بررسی شد. نمونه‌برداری به طور هفتگی در فصل‌های بهار و تابستان 1394 انجام شد. کفشدوزک‌ها از روی گونه‌های گیاهی مختلف مانند درختان مثمر و غیر مثمر، مزارع غلات، بوته‌های علفی و جالیز جمع‌آوری شدند. برای جمع‌آوری نمونه‌ها از تور حشره‌گیری و سینی سفید استفاده شد. پس از انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه، آن‌ها در شیشه‌های حاوی الکل 75 درصد قرار داده شدند. برای شناسایی کفشدوزک ها از مشخصات شکل شناسی خارجی و اندام‌های تناسلی نر و ماده استفاده شد. جداسازی ریخت‌های مختلف H. vareigata براساس خصوصیات مرفولوژیکی مانند الگو، تعداد و اندازه خال‌های روی بال‌پوش و رنگ بال‌پوش و پیش‌گرده انجام شد. در مجموع، از این کفشدوزک 26 ریخت شناسایی شد که در 5 گروه تقسیم بندی شدند. در بین نمونه‌ها، دو ریخت دارای فراوانی بیشتری نسبت به سایر ریخت ها بودند که مشخصات آن‌ها به شرح ذیل است: ریخت اول دارای جثه بزرگ تر نسبت به سایر ریخت‌ها، بال‌پوش قرمز و 3 نقطه درشت که در سه راس یک مثلث در انتهای هر بال‌پوش قرار می‌گیرند و ریخت دوم کفشدوزک‌هایی با بال‌پوش‌های قرمز یا نارنجی هستند که 6 نقطه در هر بال‌پوش دارند به‌طوری که3 نقطه در نیمه انتهای بال‌پوش با هم در سه راس یک مثلث و 3 نقطه نیز در نیمه ابتدایی بال‌پوش در 3 راس یک مثلث دیده می‌شوند. طبق مشاهدات، فراوانی کفشدوزک H. variegata روی گیاهان علفی و غلات حدود 70% و روی درختان میوه و درختچه‌های زینتی 30% بود. همچنین فراوانی ریخت‌ها و تنوع آن‌ها در منطقه بسطام بیشتر از شاهرود بود. به نظر می‌رسد که شرایط آب و هوایی و تنوع گونه‌ای پوشش‌های گیاهی در بسطام در این فراوانی‌ها دخیل باشد. معرفی انواع ریخت‌های کفشدوزکH. variegata برای اولین بار در شاهرود و بسطام انجام شده است و می‌تواند زمینه تحقیقات بعدی در خصوص استفاده کارآمدتر از این کفشدوزک در برنامه‌های کنترل بیولوژیک باشد.
کلیدواژه ها