مطالعه گونه‌های فوزاریوم همراه گیاه سویا در استان‌های گلستان و مازندران

عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

گیاه سویا (Glycine max (L.) Merrl) از خانواده‌ لگومینه بوده و بومی آسیا می‌باشد که در نقاط مختلف جهان برای تهیه روغن و پروتئین کشت می‌شود و به طور گسترده در تولید مواد غذایی انسان و حیوانات مورد استفاده قرار می‌گیرد. سویا یکی از ده محصول برتری است که در سطح جهان کشت می‌گردد (بیش از 111 میلیون هکتار) و میزان تولید دانه آن سالانه بیش از 276 میلیون تن می‌باشد. سطح زیر کشت سویا در ایران 76000 هکتار و میزان تولید آن 186 هزار تن می‌باشد که عمده کشت آن در شمال کشور می‌باشد. فوزاریوم قارچی همه‌جا‌زی بوده و قادر به ایجاد بیماری بر روی طیف وسیعی از گیاهان می‌باشد. بیماری پوسیدگی ریشه سویا از بیماری‌های مهم سویا در جهان می‌باشد و خسارت آن در سال‌های وقوع اپیدمی تا 64% برآورد شده است. گونه‌های متعددی از فوزاریوم از جمله F.solani، F.oxysporum، F.semitectum و .... همراه با پوسیدگی‌های ریشه سویا در ایران جدا شده است. بیماری مرگ ناگهانی سویا (SDS) که عامل آن F.virguliforme می‌باشد، از دیگر بیماری‌های مهم در سویا بوده که پراکنش جهانی داشته و در تمام نقاط سویا کاری، گزارش شده است. به منظور جداسازی و شناسایی گونه‌های فوزاریوم، نمونه‌برداری از مزارع سویا در استان‌های مازندران و گلستان در تیرماه و مهرماه 1394 انجام پذیرفت. اندام‌های دارای علایم (ریشه و اندام‌های هوایی) پس از شست و شوی سطحی در محلول 1 درصد هیپوکلریت سدیم ضدعفونی شده و به روش نش و اسنایدر روی محیط کشت Pepton PCNB Agar کشت گردید و به دنبال آن خالص سازی جدایه‌ها به روش تک اسپور و نوک ریسه روی محیط‌های کشت آب-آگار و سیب زمینی-دکستروز-آگار انجام شد. برای شناسایی، جدایه‌ها روی محیط‌های کشت برگ میخک-آگار (تناوب تاریکی و دمای22 درجه/ فلورسنت و nUVو دمای 26 درجه بصورت 12 ساعته)، SNA (تاریکی و دمای 25 درجه) و سیب زمینی-دکستروز-آگار (تناوب تاریکی/فلورسنت 12 ساعته و دمای 25 درجه) به مدت 14 روز نگهداری شدند. جدایه‌ها با خصوصیات مرفولوژیکی و استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر شناسایی گردیدند. همچنین در سطح مولکولی، شناسایی به کمک تکثیر ژن فاکتور ترجمه (TEF) و رسم درخت‌های فیلوژنتیکی انجام شد. آزمون‌های بیماریزایی در شرایط گلخانه و با روش آلوده کردن خاک قبل از کاشت به وسیله دانه‌های سورگوم تلقیح شده با قارچ مورد نظر در حال انجام می‌باشد. در نهایت گونه‌های F.acutatum ، F.oxysporum، F.commune، F.bullatum، F.proliferatum، F.fujikuroi، F. verticillioides، F.tupience، F.andiyazi، F.nygamai، F.semitectum، F.equiseti، F.incarnatum، F.redolens، F.compactum، F.longipes، F.hostae، F.subglutinans، F.solani، F.thapsinum و F.graminearum شناسایی شدند. F.tupience یک آرایه جدید برای مایکوفلور ایران می‌باشد و برای دومین بار از دنیا گزارش می‌شود. گونه‌های F.andiyazi، F.acutatum، F.bullatum، F.tupience F.nygamai، F.longipes و F.hostae در سطح دنیا و F.commune، F.incarnatum، F.fujikuroi، F.redolens، F.compactum، F.thapsinum، F.graminearum و F.subglutinans در ایران برای اولین بار از روی سویا گزارش می‌شوند.

فوزاریوم؛ سویا؛ بیماریزایی