قارچهای مهم همراه ریشه و طوقه جو در استان اصفهان
عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران
نویسندگان
عضو هیات علمی
چکیده
جو (Hordeum vulgare) از خانواده گرامینه، از غلات مهم و دارای رتبه دوم بعد از گندم در ایران می‌باشد. پوسیدگی‌‌های ریشه و طوقه از شایع‌ترین بیماری‌های جو و گندم می‌باشند که در سرتاسر جهان گسترده‌اند و از عوامل عمده محدودکننده تولید غلات هستند. از آنجا که اطلاعات دقیقی در مورد آلودگی مزارع جو استان اصفهان به بیماری‌های قارچی طوقه و ریشه در دست نبود ضروری بنظر رسید که از طریق این پژوهش اطلاعات دقیق‌تری در این مورد بدست آید. به منظور تعیین قارچهای مهم همراه با پوسیدگی طوقه و ریشه جو در استان اصفهان، مزارع جو آبی حومه‌ی شهرستان‌های اصفهان، اردستان، نجف‌آباد، فلاورجان، خمینی‌شهر، کاشان، گلپایگان، فریدن، سمیرم، شهرضا و نطنز، طی دو فصل زراعی در مرحله خوشه‌دهی تا سفت‌شدن دانه گیاه، مورد بازدید و نمونه‌برداری قرار گرفت. قطعاتی از بافت‌های آلوده ریشه و طوقه بعد از ضدعفونی سطحی روی محیط‌های غذایی مناسب کشت گردید و قارچهای جدا و خالص‌سازی شده بر اساس خصوصیات رشد رویشی و صفات مورفولوژیکی با استفاده از کلیدهای معتبر شناسایی گردیدند. سپس دو جدایه از هر گونه قارچ برای انجام آزمایش‌های بیماری‌زایی در نظر گرفته شد. آزمایش بیماری‌زایی با استفاده از روش‌های تلقیح بذر، آلوده‌سازی ریشه گیاهچه‌ها و تلقیح خاک، تحت شرایط اعمال یا عدم اعمال تنش رطوبتی در گلخانه انجام شد و شدت بیماری‌زایی قارچهای مختلف بر اساس میزان گسترش علائم بیماری روی ریشه و طوقه میزبان با یک شاخص پنج درجه‌ای مشخص گردید. از کشت نمونه‌ها جمعا 254 جدایه قارچ بدست آمد و در مجموع تعداد 15 گونه قارچ متعلق به جنس‌های مختلف شناسایی گردید. در بین آنها بیشترین فراوانی (52٪) متعلق به جدایه‌های قارچ Rhizoctonia solani بود که در نمونه‌های نه‌تا از مناطق مورد بررسی وجود داشت و به عنوان یک بیمارگر عمده طوقه و ریشه جو محسوب می‌شود. گونه‌های Fusarium culmorum،F. pseudograminearum ، Monilochaetes sp. و F. equiseti نیز از نمونه‌های چند منطقه جدا شدند و در درجات بعدی فراوانی قرار می‌گیرند. در آزمایش بیماری‌زایی گونه‌های R. solani ، F. culmorum و F. pseudograminearum بیشترین شدت بیماری‌زایی را داشتند و گونه‌ی F. equiseti فقط در شرایط اعمال تنش رطوبتی شدید ایجاد علائم بیماری کرد. قارچ Monilochaetes sp. که در نمونه‌های شش منطقه دیده شد و گونه‌های Alternaria infectoria Simmons و A. triticina Prasada & Prabhum برای اولین بار در ایران از ریشه و طوقه جو جدا شدند گرچه در آزمایش بیماری‌زایی خسارتی روی گیاه ایجاد نکردند. بر اساس نتایج این مطالعه مهمترین عوامل بیماری‌زای طوقه و ریشه جو در استان اصفهان گونه‌های ریزوکتونیا و فوزاریوم می‌باشند.
کلیدواژه ها
آزمایش بیماری‌زایی؛ پوسیدگی طوقه و ریشه؛ Fusarium culmorum؛ Fusarium pseudograminearum؛ Hordeum vulgare؛ Rhizoctonia solani