اولین گزارش خانواده دوبالان کم‌یاب Odiniidae (Diptera: Cyclorrhapha) از ایران
عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران
نویسندگان
چکیده
خانواده Odiniidaeهر چند که به عنوان خانواده‌ای کوچک از راسته دوبالان با حدود 60 گونه در دنیا شناخته می‌شود ولی محققین تاکسونومیست معتقدند که گونه‌های ناشناخته بسیار زیادی از آن‌ها وجود دارد که هنوز به دنیای علم معرفی نشده‌اند. اعضای این خانواده عموما گندخوار هستند که به رنگ خاکستری و همراه با نقوش زیبا در سطح بدن و بال جلب توجّه می‌کنند. با این که در جمع‌‌آوری‌های عمومی، صید اعضای این گروه به ندرت اتفاق می‌افتد ولی اغلب می‌توان آن‌ها را در اطراف شیره‌های گیاهی (در حال تخمیر) خارج شده از تونل‌های سطح تنه درختانی که آلوده به لارو سوسک‌های شاخک بلند و کرم‌های خرّاط هستند مشاهده کرد. این خانواده به دو زیر خانواده Odiniinaeو Traginopinae تقسیم می‌شود که زیر خانواده اوّل که عمدتا در دنیای قدیم پراکنده است شامل چهار جنس است که جنس Odinia تنها جنسی است که در تمام مناطق جغرافیایی جانوری به جز قاره استرالیا حضور دارد.
طی یک دوره دو ماهه (فروردین و اردیبهشت 95) تله‌گذاری با طعمه میوه گندیده برای شناسایی فون مگس‌های سرکه در محوطه موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، تعداد 16 نمونه از خانواده Odiniidaeنیز جمع‌آوری گردید که همه آن‌ها متعلق به گونه Odinia boletina (Zetterstedt) بودند. تله‌های مورد استفاده از ظروف معمولی پلاستیکی درست شده بودند که هنگام طعمه‌گذاری، نیمی از حجم آن‌ها را با آب نمک اشباع شده (به عنوان نگه‌دارنده) که حاوی چند قطره مایع شوینده (برای حذف کشش سطحی آب) بود پر کردیم. تله‌ها بر روی شاخه‌های درختان قرار داده شدند و هر دو هفته یک بار تخلیه شدند و نمونه‌ها به ظرف‌های حاوی الکل اتیلیک 75% منتقل گردیدند. زیست‌شناسی اعضای این خانواده بسیار کم مطالعه شده است ولی بر اساس منابع، لاروهای گونه O. boletina را از تونل‌های ایجاد شده توسط پروانه‌های خانواده Gelechiidae در سر شاخه‌های درختان گردو (Juglans regia L.)در کشور ژاپن پرورش داده‌اند و حشرات کامل آن نیز ظاهرا به قارچ‌های طاقچه‌ای (bracket fungi) علاقه زیادی دارند و به آن‌ها جلب می‌شوند. امّا جمع‌آوری اخیر ما نشان می‌دهد که رفتار تغذیه‌ای این گونه شباهت زیادی با مگس‌های سرکه (Drosophilidae) دارد و مواد آلی در حال فساد و خصوصا میوه‌های گندیده مملو از باکتری، قارچ و مخمّر را ترجیح می‌دهد. گونه O. boletina تا کنون از شمال قاره آمریکا، تعدادی از کشورهای اروپایی (به جز ترکیه)، شمال آفریقا و ژاپن گزارش شده است و هم‌اینک اوّلین بار از ایران و خاورمیانه نیز گزارش می‌شود و بدین ترتیب خانواده Odiniidae نیز نخستین بار به فون دوبالان ایران افزوده می‌گردد.
طی یک دوره دو ماهه (فروردین و اردیبهشت 95) تله‌گذاری با طعمه میوه گندیده برای شناسایی فون مگس‌های سرکه در محوطه موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، تعداد 16 نمونه از خانواده Odiniidaeنیز جمع‌آوری گردید که همه آن‌ها متعلق به گونه Odinia boletina (Zetterstedt) بودند. تله‌های مورد استفاده از ظروف معمولی پلاستیکی درست شده بودند که هنگام طعمه‌گذاری، نیمی از حجم آن‌ها را با آب نمک اشباع شده (به عنوان نگه‌دارنده) که حاوی چند قطره مایع شوینده (برای حذف کشش سطحی آب) بود پر کردیم. تله‌ها بر روی شاخه‌های درختان قرار داده شدند و هر دو هفته یک بار تخلیه شدند و نمونه‌ها به ظرف‌های حاوی الکل اتیلیک 75% منتقل گردیدند. زیست‌شناسی اعضای این خانواده بسیار کم مطالعه شده است ولی بر اساس منابع، لاروهای گونه O. boletina را از تونل‌های ایجاد شده توسط پروانه‌های خانواده Gelechiidae در سر شاخه‌های درختان گردو (Juglans regia L.)در کشور ژاپن پرورش داده‌اند و حشرات کامل آن نیز ظاهرا به قارچ‌های طاقچه‌ای (bracket fungi) علاقه زیادی دارند و به آن‌ها جلب می‌شوند. امّا جمع‌آوری اخیر ما نشان می‌دهد که رفتار تغذیه‌ای این گونه شباهت زیادی با مگس‌های سرکه (Drosophilidae) دارد و مواد آلی در حال فساد و خصوصا میوه‌های گندیده مملو از باکتری، قارچ و مخمّر را ترجیح می‌دهد. گونه O. boletina تا کنون از شمال قاره آمریکا، تعدادی از کشورهای اروپایی (به جز ترکیه)، شمال آفریقا و ژاپن گزارش شده است و هم‌اینک اوّلین بار از ایران و خاورمیانه نیز گزارش می‌شود و بدین ترتیب خانواده Odiniidae نیز نخستین بار به فون دوبالان ایران افزوده می‌گردد.
کلیدواژه ها