شناسایی نماتدهای انگل گیاهی در برخی مراتع استان اردبیل

عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

مراتع استان اردبیل با وسعت بیش از یک میلیون هکتار، حدود 6/8 درصد از وسعت استان را به خود اختصاص داده است. گونه‌های‌گیاهی غالب در این مراتع شامل درختان ممرز و بلوط، درختچه‌های تمشک، فندق، آلوچه‌ی‌ وحشی وگیاهان دیگر مانند گون، درمنه وغیره می-باشد. نماتدهای انگل گیاهی از طریق برهم زدن فیزیولوژی‌گیاهان میزبان، تسریع وتشدید بیماریهای ناشی از قارچ‌های مولد پوسیدگی ریشه و پژمردگی‌های آوندی وانتقال تعدادی از ویروس‌های مهم گیاهی از جمله tobraviruses و nepoviruses باعث واردشدن خسارت به گیاهان مختلف از جمله گیاهان موجود در مراتع می شوند. نماتدها گروهی ازجانوران بی مهره بی مهره، پرسلولی دارای حفره‌ی عمومی کاذب و از گروه گرم‌های گرد است. نماتدها فراوان ترین گروه سلسه‌ی جانوری در خاک می باشند، و در هر 100 گرم خاک حدود 3000 نماتد وجود دارد که به صورت آزاد یا انگل زندگی می‌کنند. از بین گونه‌های شناسایی شده تاکنون حدود 2500 گونه ( حدود 10 درصد ) قادر به تغذیه برروی گیاهان بوده واغلب به ریشه بخش‌های زیر زمینی گیاهان حمله می‌کنند ( مثل ریزوم ها و غده ها). وبعضی نیز قادر به تغذیه از برگ و گل‌ها می باشند. به منظور شناسایی نماتدهای انگل ‌گیاهی در مراتع استان اردبیل، که شامل مراتع گردنه‌ی حیران و مراتع نمین، سرعین چشمه‌ی سردابه و چشمه‌های بولاغلار بود طی سال1393، تعداد 70 نمونه خاک و ریشه به طور تصادفی از گیاهان مختلف مرتعی جمع‌آوری‌گردید. نماتدهای موجود در نمونه‌ها با استفاده از دو روش سینی و الک- سانتریوفیوژ استخراج و بر مبنای روش تکمیل شده دگریسه تثبیت و به گلیسیرین خالص منتقل شدند. پس از تهیه اسلایدهای میکروسکوپی دائمی و برش‌های عرضی لازم از بخش‌های مختلف نماتدها، نمونه‌ها با استفاده میکروسکوپ نوری مجهز به لنز دیجیتال و لوله ترسیم از نظر ریخت‌سنجی و ریخت‌شناسی مورد بررسی قرار گرفتند. سپس با استفاده از منابع وکلیدهای شناسایی معتبر، تعداد 21 گونه متعلق به 16 جنس که همگی به راسته‌ی Rhabditida و زیر راسته‌ی Tylenchinaو فوق بالا خانواده‌ی Tylenchomorpha تعلق دارند. وجنسهای گزارش شده مربوط به این خانواده‌ها می‌باشد: Aphelenchoididae,Tylenchulidae, Anguinidae Dolichodoridae, Haplolaimidae, که از گیاهان مختلف مراتع استان اردبیل ازجمله خاک اطراف ریشه‌ی شبدر، چمن معمولی، درختچه‌های تمشک، و درخت‌ فندق و گل نسترن جداسازی شدند. در میان گونه‌های شناسایی شده، 10 گونه ذیل برای اولین بار از مراتع استان اردبیل شناسایی وگزارش می‌شوند.
Amplimerlinius globigerous, Ditylenchus medians, Ditylenchus kheirii, Seinura demani, Helicotylenchus varicaudatus, Paratylenchus conicephalus, Paratylenchus neoprojectus, Tylenchorhynchus parvus, Geocenamus brevidens, Nagelus camelliae.

کلمات کلیدی: اردبیل؛ شناسایی‌ مراتع؛ نماتدهای‌ انگل گیاهی