پاسخ بویایی کفشدوزک (Coleoptera: Coccinellidae) Menochilus sexmaculatus به محرک‎های شیمیایی میزبان در سطوح اول و دوم غذایی

عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

کفشدوزک (Col.: Coccinellidae) Menochilus sexmaculatus شکارگر مهم بسیاری از حشرات از جمله شته‎ها، تریپس‎ها، مگس‎های سفید، شپشک‎ها و پسیل‎ها می‌باشد. محرک‎های بویایی نقش مهمی را در رفتار کاوشگری عوامل کنترل بیولوژیک ایفا می‎کنند. محرک‎های شیمیایی ساطع شده از خود گیاه‌خوار و یا گیاهان میزبان، سبب کوتاه شدن زمان جستجوگری شکارگرها و در نتیجه افزایش بهره‎وری جستجوگری آن‎ها می‎شوند. از این رو داشتن اطلاعات در زمینه رفتارهای میزبان‎یابی عوامل کنترل بیولوژیک، می‌تواند نقش مهمی در افزایش کارآیی آن‎ها داشته باشد. در این پژوهش، پاسخ کفشدوزک M. sexmaculatus به محرک‌های شیمیایی شته جالیز (Hem.: Aphididae) Aphis gossypii Glover، ترکیبات فرار برگ‌های سبز و ترکیبات فرار القایی گیاه کدو رقم کلاریتا (Cucurbita Pepo) مورد ارزیابی قرار گرفت. از دستگاه بویایی‎سنج Y- شکل و در شرایط آزمایشگاهی (دمای 1±27 درجه سلسیوس، رطوبت‎نسبی 10 60 درصد، شدت نور 1600 لوکس و سرعت باد 300 میلی‎لیتر بر دقیقه) استفاده گردید. در تمامی آزمایش‌ها، مدت زمان پاسخ حداکثر 16 دقیقه بود و درصورتی‌که در این مدت حشرات پاسخی نداشتند، به عنوان عدم پاسخ ثبت شدند. قبل از انجام آزمایش‌های بویایی‎سنجی، حشرات مورد نظر در ظروف کوچک پلاستیکی 25 میلی‎متری که درب آن‌ها با توری مسدود شده بود، به مدت چهار تا شش ساعت گرسنگی داده شدند و در شرایط آزمایشگاهی نگهداری شدند تا پاسخ آن‌ها به علایم محرک‌های شیمیایی افزایش یابد. پنج تیمار شامل: شته جالیز در مقابل هوای پاک، برگ‎ سالم کدو در مقابل هوای پاک، برگ تغذیه شده توسط شته در مقابل هوای پاک، برگ تغذیه شده به‎ همراه شته در مقابل برگ تغذیه شده و برگ تغذیه شده به همراه شته در مقابل برگ سالم و با رهاسازی تعداد 30 حشره‎ بصورت انفرادی مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده‎ها با آزمون مربع کای (P<0.05) مورد تجزیه قرار گرفت. نتایج پژوهش مشخص نمود که کفشدوزک M. sexmaculatus به‌طور معنی‌داری، جلب محرک‌های شیمیایی ساطع شده از شته جالیز (01/0 P<،1 df =،24/10χ2 =) و برگ آلوده گیاهان کدو گردید (01/0 P < ،1 df =،84/7χ2 =)، اما گیاهان سالم (109/0 P=،1 df =،56/2χ2 =) جلب کننده نبودند. همچنین گیاهان کدو آلوده به همراه شته زمانی که در مقابل گیاهان سالم (001/0 P<،1 df =،36/31χ2 =) و نیز گیاهان کدو آلوده (001/0 P<،1 df =،16/21χ2 =) قرار گرفتند، به‌طور معنی‎داری کفشدوزک را به خود جلب نمود. نتایج بیان‎گر این موضوع است که کفشدوزک M. sexmaculatus از علایم بویایی میزبان و نیز ترکیبات فرار القایی که در اثر تغذیه پوره یا حشره کامل شته روی گیاهان میزبان ساطع می‎شوند، به‎منظور میزبان‎یابی خود استفاده می‎کنند. شناسایی، سنتز و استفاده از ترکیبات فرار جلب‎کننده عوامل کنترل بیولوژیک می‎تواند کارآیی استفاده از این عوامل را برای کنترل آفات هر چه بیشتر افزایش ‎دهد.

بویایی‎سنج؛ ترکیبات فرار القایی؛ ترکیبات فرار برگ‎های سبز؛ شته جالیز